Texnologiya kompaniyalari tomonidan ma'lumotlar qanday yig'iladi?
Katta texnologiya kompaniyalari, masalan Google, Facebook va Amazon foydalanuvchi ma'lumotlarini bir necha usul bilan to'playdi. Ushbu ma'lumotlar foydalanuvchilarning ushbu kompaniyalar bilan o'zaro aloqalari, masalan, Google'da amalga oshirilgan qidiruvlar, Facebook'dagi postlar yoki Amazon'da qilingan xaridlar natijasida to'planishi mumkin. Ma'lumotlar marketing kompaniyalari, davlat idoralari va ijtimoiy media kabi uchinchi tomon manbalaridan ham to'planishi mumkin.
To'plangan ma'lumotlar foydalanuvchining joylashuvi, tashrif buyurilgan veb-saytlar, foydalanilgan qidiruv so'zlari, ijtimoiy media postlari, qilingan xaridlar va boshqa foydalanuvchilar bilan o'zaro munosabatlar kabi ma'lumotlarni o'z ichiga olishi mumkin. Texnologiya kompaniyalari ushbu ma'lumotlardan foydalanuvchi profillarini yaratish uchun foydalanadilar, ular har bir foydalanuvchiga maxsus reklamalarni yo'naltirish uchun ishlatilishi mumkin.
Biroq, texnologiya kompaniyalari tomonidan ma'lumotlar to'planishi foydalanuvchilarning maxfiyligi bilan bog'liq xavotirlarni keltirib chiqardi. Foydalanuvchilar ular haqida qancha ma'lumotlar to'plangani yoki bu ma'lumotlardan qanday foydalanilgani haqida bilmasligi mumkin. Bundan tashqari, ma'lumotlardan shaxsiy ma'lumotlarni o'g'irlash yoki kiberjinoyat kabi zararli maqsadlarda foydalanish mumkin.
Maqolaning keyingi qismida biz kompaniyalar ushbu ma'lumotlardan maqsadli reklama yaratish uchun qanday foydalanishini va ushbu amaliyot bilan bog'liq xavflarni ko'rib chiqamiz.
Katta texnologiya kompaniyalari bizning ma'lumotlarimizni qanday yig'adilar?
Bugungi kunda biz kundalik vazifalarimiz uchun tobora ko'proq texnologiyalardan foydalanmoqdamiz. Smartfonlar, noutbuklar va planshetlar kundalik hayotimizning bir qismidir. Biroq, bu texnologiyalar bizning xatti-harakatlarimiz, afzalliklarimiz va odatlarimiz haqida ma'lumot to'playdi. Katta texnologiya kompaniyalari ushbu ma'lumotlardan iste'molchilar uchun maqsadli reklama yaratish uchun foydalanadilar.
Yirik texnologiya kompaniyalari ushbu ma'lumotlarni turli manbalardan, jumladan cookie-fayllar, hisob ma'lumotlari va IP manzillaridan to'playdi. Cookie-fayllar bizning kompyuterimizda saqlanadigan fayllar bo'lib, ularda ko'rish odatlarimiz haqida ma'lumot mavjud. Hisob ma'lumotlari biz hisob yaratishda veb-saytlarga taqdim etadigan ma'lumotlarni, jumladan, ismimiz, elektron pochta manzilimiz va yoshimizni o'z ichiga oladi. IP manzillar Internetga ulangan har bir qurilmaga tayinlangan noyob raqamlardir.
Keyinchalik bu kompaniyalar ushbu ma'lumotlardan iste'molchilar uchun maqsadli reklama yaratish uchun foydalanadilar. Ular iste'molchilarning afzalliklarini aniqlash uchun to'plangan ma'lumotlarni tahlil qiladilar va ularning qiziqishlari asosida ularga reklama yuboradilar. Misol uchun, agar iste'molchi Internetda sport poyabzali qidirsa, yirik texnologiya kompaniyalari o'sha iste'molchiga sport poyabzali reklamalarini yuborishi mumkin.
Ushbu maqsadli reklamalar iste'molchilar uchun foydali bo'lib tuyulishi mumkin, ammo ular maxfiylik bilan bog'liq muammolarni ham keltirib chiqaradi. Iste'molchilar ular haqida to'plangan ma'lumotlar miqdoridan xabardor bo'lmasligi mumkin yoki ular maqsadli reklama yaratish uchun ushbu ma'lumotlardan foydalanishda qulay bo'lmasligi mumkin. Shuning uchun yirik texnologiya kompaniyalari bizning ma’lumotlarimizni qanday to‘plashi va ishlatishini, shuningdek, maxfiylikni tartibga soluvchi qonun va qoidalarni tushunish muhimdir.
Keyingi qismda biz butun dunyo bo'ylab maxfiylik qonunlari va qoidalarini ko'rib chiqamiz va mamlakatlar o'rtasidagi farqlarni solishtiramiz.
Foydalanuvchilar o'zlarining shaxsiy ma'lumotlarini qanday himoya qilishlari mumkin?
Endi biz texnologiya kompaniyalari shaxsiy maʼlumotlarimizdan qanday foydalanishini va hukumatlar va tartibga soluvchilar bizning maxfiyligimizni qanday himoya qilishga harakat qilayotganini koʻrganimizdan soʻng, keling, shaxsiy maʼlumotlarimizni himoya qilish uchun foydalanuvchilar sifatida nima qilishimiz mumkinligini koʻrib chiqamiz.
Birinchidan, biz onlayn nima baham ko'rishimizdan xabardor bo'lish muhimdir. Ijtimoiy tarmoqlar, ilovalar va veb-saytlar biz haqimizda ma'lumot to'plashi mumkin, hatto biz ularga ruxsat bermasak ham. Shuning uchun biz Internetda qanday ma'lumotlarni baham ko'rishimiz va undan qanday foydalanishimiz mumkinligini bilishimiz kerak.
Keyin biz baham ko'radigan ma'lumotlar miqdorini cheklash choralarini ko'rishimiz mumkin. Masalan, biz ilovalarga bergan ruxsatlarimizni cheklashimiz, joylashuvimizni baham ko‘rmasligimiz, haqiqiy ismimiz o‘rniga e-pochta manzillari va ekran nomlaridan foydalanishimiz hamda ijtimoiy xavfsizlik raqamimiz yoki onlayn bank ma’lumotlarimiz kabi maxfiy ma’lumotlarni saqlamasligimiz mumkin.
Onlayn hisoblarimizning maxfiylik sozlamalarini muntazam tekshirib turish, ochiq baham ko‘rish ma’lumotlarini cheklash hamda kuchli parollar yordamida hisob va qurilmalarimizga kirishni cheklash va ikki tomonlama tasdiqlash qadamlarini yoqish ham muhim.
Nihoyat, reklama beruvchilar va texnologiya kompaniyalari tomonidan onlayn kuzatuv va ma'lumotlar to'planishini cheklash uchun reklama blokerlari va brauzer kengaytmalari kabi vositalardan foydalanishimiz mumkin.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, shaxsiy ma'lumotlarimizni onlayn tarzda himoya qilish kundalik ishdir. Biz baham ko'rgan narsalarimizdan xabardor bo'lish, baham ko'radigan ma'lumotlar miqdorini cheklash va onlayn kuzatuvni cheklash vositalaridan foydalanish orqali biz onlayn maxfiyligimizni himoya qila olamiz.
